Yachachiqpata p’unchaynin Día del maestro
Kay Emmanuel Kant nirin: “Allinyachakuspalla (con la educación) khariqa chayanman khari kayta. Pay runa jina sayarin, allinyachakun, imaynatachus jap’in kawsayninpi”.
Tiyallantaq jatun runa Andy Hargreaves, nillantaq: “Yachachiyqa mana sumaq atipanallakuchu (competencias), rijsillanallapaqchu (conocimiento). Yachachina llakhakuwan (emoción), muchuywan (pasión), kanan tiyan kamay (creación), atillka (desafío), kusikuywan ima. Yachachiyqa T’iqsukuy (vocación) sansaqe (apasionada)”.
Maymanta lluqsin yachachiqpata p’unchayninri?
Kay Bautista Saavedra kamachiq apu (presidente), aymuray killapi (mayo), 1924, sutichan “yachachiqpata p’unchaynin” (día del maestro), kay suqta (6) jawk’aykuski killapi (junio), yuyarinapaq tukuy pichus yachachinku yachaywasispi (escuelas y colegios).
Rimarisun kay yachaywasimanta, chaypi thaykaq (director) Georges Rouma (Bélgica llajtamanta) karqa, chay wasimanta llujsinku sumaq yachachiq runas, tawa wata yachaqaspa. Paykunataq rinku yachachiq, sumaq purinanpaq yachaqaqkuna.
Tinkuntaq (coincide) kamaku (creación) ujñeqe (primera) yachaywasi (escuela) llajta ukhupi (nacional) yachachiqkunaspa (1909), Sucre llajtapi, kay Ismael Montes jatun apu kasaqtin.
Kikillantaq tinkun, kay Modesto Omiste qallarin kawsayta (nacimiento), pichus karqa qallariq allinyachakunamanta (la educación), llajtanchis ukhupi.
Yuyarinataq jatun yachichiqkunata:
Modesto Omiste: yachachiq (profesor), rimawallichiq (conferencista), rikuchintaq waq pawa (métodos) yachaqaykunasmanta (pedagógicos).
Modesto sutiyujqa, purichin allinyachakuyta (educación) llajtanchis ukhupi (popular).
Sutichankutaq “Kay llajtanchispi allinyachakumanta (de la educación) tatanchis”.
Chaymanta jamun Franz Tamayo, La Paz llajtamanta, may qhIllqadur (escritor). Sutichasqa kamachiq apu (presidente) Boliviamanta kay 1934 wataspi, ni mayk’aytaq thupraqaq (ejerció). Qhilqirqataq “Creación de la Pedagogía Nacional” p’ankata, chaypi rikhuchiwanchis maymantachus kanchis, manaña khawanapaq waq llajtasta.
Juan Misael Saracho: Tarija llajtamanta, rimaqataq (abogado). Allinyachachiq (educador), ch’ampa Pacíficopipis maqanakurqa, yayaru (senador), apu kamayuq ima (ministro).
(*) El autor es historiador y tradicionalista.